Категорија: Спортска медицина

Дехидратација

Помеѓу 55% и 78% од телото е составено од вода. Дехидрацијата се случува кога нашето телото нема  течности колку што му треба.

 Тоа е кога се губи повеќе вода отколку што зема. Можете да дехидрираме од многу различни причини. Пример: премногу потење, повраќање или дијареја, земање на лекови кои ја зголемуваат диурезата (кои помагаат да мокрите повеќе),  хронична болест како што е дијабетес тип 1 или тип 2. Голема надморска височина од 8.000 метри или повеќе може да предизвика дехидратација, затоа што областите со голема надморска височина имаат тенденција да имаат посув воздух со пониска содржина на кислород, па ова доведува дишењето да биде подлабоко и побрзо, предизвикувајќи губење на повеќе вода од вообичаено. Луѓето кои се активни надвор на топло време, пример работници кои работат во градежништво или геодезија, паркови… понекогаш не можат ефикасно да се оладат бидејќи нивната пот не испарува. Ова може да доведе до повисока телесна температура и потреба за повеќе течности.

Сите овие работи може да предизвикаат губење на вода и електролити (есенцијални минерали во крвта и телесните течности). Секој дисбаланс го отежнува нормалното функционирање на нашиот организам па настануваат проблеми  во одржување на стабилна телесна температура како и отстранување на непотребните материи.  Водата се губи преку потта, солзите и секој пат кога одиме во тоалет. Дури и дишењето одзема малку вода. Обично водата ја надоместуваме. Но топлото време, вежбањето и различните болести може да ја нарушат оваа рамнотежа.

 Благата дехидрација   предизвикува главоболка и умор, делува на менталениот фокус, расположение и меморија .

Дехидрацијата може да биде од  блага до умерена или тешка дехидрација.

Кај возрасните, сериозноста на дехидрацијата зависи од тоа колку течности му недостасува на  телото.

Кај децата, дехидрацијата се базира на тоа колку телесна тежина  изгубиле поради недостаток на течности.

Симптомите на блага до умерена дехидрација кај возрасни и постари деца вклучуваат:

• Жед: Чувството на жед обично е еден од првите сигнали дека на телото му е потребна течност.

• Главоболка: Дехидрацијата може да доведе до главоболки, иако точните механизми се нејасни.

• Сува уста: Се произведува помалку плунка кога сме дехидрирани, така што устата и јазикот може да се чувствуваат суви.

• Поретко мокрење: Мокрењето е еден од начините на кој течноста го напушта телото. Кога сме дехидрирани, има помалку течности. Покрај тоа, дехидрацијата може да предизвика бубрезите да задржуваат повеќе течности, што исто така доведува до помалку мокрење.
• Темно обоена урина: Кога сме соодветно хидрирани, урината има повеќе вода и има посветла боја. Кога сме дехидрирани, урината е поконцентрирана и станува потемна.
• Вртоглавица: Дехидрацијата го намалува волуменот на крвта, намалувајќи го крвниот притисок. Ова го намалува протокот на крв во мозокот и може да доведе до вртоглавица.
• Замор : Кога сме дехидрирани, ткивата имаат помалку течности кои им се потребни за функционирање, тоа прдизвикува чувство на  умор или замор.

Децата имаат блага дехидрација кога губат 3%-5% од нивната телесна тежина поради губење на течности. Блага дехидрација може да се третира дома со пиење вода, електролитски пијалоци или раствори за орална рехидрација кои може да се купат во аптека.

Симптомите на блага до умерена дехидрација кај доенчињата и малите деца вклучуваат:

• поретко мокрење (помалку од шест влажни пелени дневно кај доенчињата)
• малку или воопшто нема солзи кога плачат
• сува уста
• вдлабната мека фонтанела на врвот на главата
• играаат помалку од вообичаеното

Симптомите на тешка дехидрација

Доколку не се лекува, дехидрацијата може да предизвика сериозни компликации, вклучувајќи болести поврзани со нерегулирана температура, проблеми со бубрезите и тонично клонични напади. Во екстремни случаи, дехидрацијата може да биде фатална.

Симптомите на тешка дехидрација кај постари деца и возрасни вклучуваат:

• недостаток на мокрење
• забрзано чукање на срцето
• брзо дишење
• конфузија
• онесвестување.

Симптомите на тешка дехидрација кај доенчињата и малите деца вклучуваат:

• претерана немирност или поспаност
• уринирање само еднаш или двапати дневно
• збрчкана кожа
• вдлабнати очи.

Што предизвикува дехидрација?

Можете да дехидрирате ако не пиете доволно течности , губите премногу течности, или и двете. Најчести причини за дехидратација се потење, дијареја и повраќање, недоволен внес на вода…

• Недоволен внес на вода. Може да пиете помалку вода отколку што ви е потребно доколку сте  зафатени и заборавате да пиете доволно вода и не сфаќате дека сте жедени, не ви се пие бидејќи сте болни имате болки во грлото или устата, ви се гади или имате болки во стомакот,  имате ограничен пристап до течности , не пиете доволно течности кога поминувате подолго време надвот на високи температури или пак  вежбате повеќе од вообичаено..

Националната академија за наука, инженерство и медицина (The National Academies of Science, Engineering and Medicine ) препорачува  дневно внесување на течности:

• 3.7 литри за мажи.
• 2,7 литри за жени.

Овие препораки се однесуваат за нормален човек со просечна телесна тежина во нормална ситуација.”

Колку вода треба да пиете е различно за различна ситуација, во зависност од количината на енергија која се користи, дали и  колку вежбате, колку се потите и колку овошје и зеленчук јадете итн

“Општо правило е пиење на вода кога сте жедни”,  “Ако си жеден, пиј.”

Луѓето кои се постари, малите деца или оние кои имаат намален механизам на жед треба да се охрабруваат да пијат течности.

Ако се разбудите и пиете литар вода секое утро, може да направите повеќе штета отколку корист, Преоптоварувањето на системот со вода само ќе предизвика вашето тело да го елиминира вишокот преку урината земајќи ги со себе и електролитите, а електролитите  помагаат да се регулира колку вода останува во клетките и во вашето тело. Не пиете големи количини на вода одеднаш!

Кога пиете повеќе вода  отколку што бубрезите  може да филтрираат – а тоа е многу многу вода – завршувате со состојба наречена хипонатриемија. Ова е кога нивото на натриум е многу ниско, предизвикувајќи клетките да се надуат односно да отечат, па може да завршите со оток на екстремитетите (периферен едем) и натрупување на течности во белите дробови (белодробен едем).  Најчесто се случува само на луѓе кои се натпреваруваат на долги маратони, но дури и тогаш, тоа е ретко.

Преоптоварувањето на организмот со вода само ќе предизвика вашето тело да го елиминира вишокот преку урината.

Затоа, треба да се стремите  да останете хидрирани во текот на денот.

• Прекумерно потење: Кога се потите губите течности. Доколку сте подолго време надвор на високи температури или имате зголемена физичка активност на висока температура повеќе се потите. Тоа може да го зголеми ризикот од дехидрација.
• Дијареа, повраќање. Тешка, акутна дијареа може да предизвика огромна загуба на вода и електролити за кратко време. Ако имате повраќање заедно со дијареата, губите уште повеќе течности и минерали за краок временски период.
• Висока температура . Општо земено, колку е повисока вашата температура, толку е поголема  можноста да станете дехидрирани. Проблемот се влошува ако имате темпераура  заедно со дијареја и повраќање.
• Зголемено мокрење. Ова може да се должи на недијагностициран или неконтролиран дијабетес. Одредени лекови, како што се диуретици и некои лекови за крвен притисок кои исто така  доведуваат до дехидрација, главно затоа што предизвикуваат повеќе уринирање (мокрење).
• Алкохол: Алкохолните пијалоци не  хидрираат, затоа е важно да пиете многу вода кога конзумирате алкохол за да се избегне дехидрација.

Компликации

Дехидрацијата може да доведе до сериозни компликации, вклучувајќи:

• Хипертермија. Ако не пиете доволно течности кога вежбате енергично и се потите, или работите на отворен простор на високи температури може да завршите со хипертертмија, која се движи во сериозност од  колапс,благи грчеви до топлинска исцрпеност или потенцијално опасен по живот топлински удар.
• Уринарни и бубрежни проблеми. Продолжени или повторливи напади на дехидрација може да предизвикаат инфекции на уринарниот тракт, камења во бубрезите, па дури и откажување на бубрезите.
• Грчеви. Електролитите, како што се калиум и натриум, помагаат да се пренесуваат електрични сигнали од клетка до клетка. Ако вашите електролити не се во рамнотежа, нормалните електрични сигнали може да се измешаат, што може да доведе до присилни мускулни контракции (грчеви), а понекогаш и до губење на свест.
• Шок поради низок волумен на крвта (хиповолемичен шок). Ова е една од најсериозните, а понекогаш и опасни по живот компликации од дехидрацијата. Тоа се случува кога малиот волумен на крвта предизвикува пад на крвниот притисок и намалување на количината на кислород во телото.

Третман

Дехидрацијата се третира со замена на изгубената течност. Кај постари деца и возрасни, благата до умерена дехидрација може да се третира со зголемување на внесот на течности и електролити. При рехидрација се пијат  мали глотки, може да се проба со коцки мраз ,овошните сокови се разредуваат со вода за да не предизвикаат стомачни проблеми, се избегнуваат пијалоци кои можат да придонесат да  дехидрирате, како што се алкохолот или пијалоците со кофеин.

Ако не можете соодветно да ги замените течностите сами, ќе треба да посетите лекар.Иако благата до умерена дехидрација обично може да се третира дома, умерената до тешка дехидрација може да бара медицински третман. Затоа разговарајте со Вашиот лекар ако не сте сигурни за сериозноста на симптомите.

Доколку мислите дека вашето бебе или дете може да е дехидрирано, веднаш  јавете на својот педијатар. Во некои случаи, малите деца можат да се рехидрираат дома, но важно е да го известите лекарот и да ги следите неговите инструкции.

Превенција од дехидрација

Во многу случаи, дехидрацијата може да се спречи со конзумирање на доволно течности и храна со висока содржина на вода, како што е овошјето и зеленчукот. Колку што е можно, избегнувајте да бидете надвор подолги периоди на високи температури .

Да останете хидрирани кога сте болни може да биде тешко , особено кога имате повраќање и дијареа . Замената на изгубените течности со вода, течна храна електролити и спортски пијалоци може да помогне.

Затоа е добро секогаш да :

• носете шише со вода, каде и да одите и да го наполнете ако е потребно
• за ладни освежителни пијалоци, чувајте шишиња со вода во фрижидерот без да замрзнат  преку ноќ и  носете ги во текот на денот.
• пијте вода пред секој оброк
• додадете парче лимета или лимон во водата, и ќе ја направите попријатна за пиење.
• пијте вода наместо шеќерни, алкохолни и кофеински пијалоци за да ја задоволите жедта.
• ако заборавите да пиете доволно вода, поставувањето потсетници на телефонот за вода може да биде корисно.
• пијте чаша вода пред оброците,со тоа, ќе ја зголемите количината на вода што ја пиете секој ден за три чаши. Понекогаш, вашето тело може да ја помеша жедта со гладта, па пиењето чаша вода пред секој оброк може да ви помогне да сфатите колку сте гладни
• не заборавајте на електролитите. Ако тренирате на топло време, работите на отворено или се потите многу,  пиењето на  течности со електролити , сок од кисели краставички, спортски пијалоци или пилешка супа ќе помогне да останете хидрирани
• ако сте жедни, пијте вода. Симптомите на благата дехидрација може да се подобрат за 5 до 10 минути. Слушајте го своето тело и пијте вода штом почувствувате жед.
• Започнете предизвик за “пиење вода” сами или со вашите блиски за да  се мотивира да пиете доволно вода.

Дали треба да пиам 8 чаши вода дневно?

Ова старо правило нема научна основа. Но тоа е во ред да биде  како груб водич. Количината што треба да ја пиете зависи од тоа колку сте активни, каде живеете и вашето целокупно здравје. Затоа слушајте ја својата жед. Ако не сте сигурни дека пиете доволно, проверете ја бојата на урината. Јасна или бледо жолта боја значи дека сте добри, потемна или темна боја на урината  значи дека треба да пиете вода .

Што треба да запамтам?

Пет најчести симптоми на дехидрација

• замор
• сува кожа и усни
• жед
• темна урина

Како ќе знам дали сум дехидриран?

Можете да кажете дека сте дехидрирани ако се чувствувате:

• жедни
• уморни
• помалку уринирате
• пројавувате знаци како грчеви во мускулите
• вртоглавица
• главоболка или нестабилност

Кој е најбрзиот начин да се третира дехидрацијата?

Најбрзиот начин да се третира благата дехидрација е со вода за пиење, електролитски пијалоци или орални раствори за рехидратација веднаш штом ќе ги забележите знаци на дехидрација. Посетете лекар ако имате знаци на умерена до тешка дехидрација.

Спец. Д-р. Аница Димеска

Сексот не само што прави да се чувствувате добро, туку може да биде добар и за Вашето здравје.

Според Светската здравствена организација (СЗО) сексуалното здравје не е само отсуство на болест, дисфункција или слабост. Сексуалното здравје е  способност да се доживее сексуално задоволство и здрава сексуална  врска,  состојба на физичка, емоционална, ментална и социјална благосостојба во однос на сексуалноста;

Сексуалното здравје бара позитивен и респектиран пристап кон сексуалноста и сексуалните односи, како и можност за пријатни и безбедни сексуални искуства, без принуда, дискриминација и насилство.

За да се постигне и одржува сексуалното здравје, сексуалните права на сите лица мора да бидат почитувани, заштитени и исполнети.

Американската асоцијација за сексуално здравје ASHA (American Sexual Health Association)  сексуалното здравје го дефинира како:

• Способност да ја прифатиме и уживаме нашата сексуалност во текот на животот;
• Тоа е важен дел од нашето физичко и емоционално здравје. Да се ​​биде сексуално здрав значи: 

1. Разбирање дека сексуалноста е природен дел од животот и вклучува повеќе од сексуално однесување.
2. Препознавање и почитување на  сексуалните права што сите ги споделуваме. Пристап до информации за сексуално здравје, образование и грижа.
3. Вложување напори за спречување на несакана бременост и СПИ и барање нега и третман кога е потребно.
4. Способност да доживеете сексуално задоволство, задоволство и интимност кога сакате.
5. Способност да комуницирате за сексуалното здравје со други, вклучително и сексуални партнери и даватели на здравствени услуги.

Сите луѓе имаат право на информации и услуги кои ќе им помогнат да имаат оптимално сексуално здравје.

   Сексуалното здравје е поврзано и со физичкото и со менталното здравје. Како што физичките и менталните здравствени проблеми можат да придонесат за сексуална дисфункција и болести, истите овие  дисфункции и болести можат да придонесат за физичко и ментално здравје.

 Еве што може да направи за вас здравиот сексуален живот.

1. Сексот помага да имате јак имунолошкиот систем „Сексуално активните луѓе имаат помалку боледувања“, вели Ивон К. Фулбрајт, д-р експерт за сексуално здравје. Луѓето кои имаат секс имаат повисоки нивоа на антитела, а антителата го бранат тело од бактерии, вируси и други натрапници. Истражувачите од Универзитетот Вилкс во Пенсилванија откриле дека студентите кои имале секс еднаш или двапати неделно имале повисоки нивоа на одредени антитела во споредба со студентите кои имале секс поретко. Тие имале значително повеќе имуноглобулин А во нивните системи отколку луѓето кои имаат секс поретко. Имуноглобулинот А е антитело во мукозните мембрани што се смета за одбрана од прва линија против инфекција.

2. Сексот го зголемува вашето либидо

Копнеете да имате  пожив сексуален живот? Одговорот на тоа е  „Сексот ќе го подобри сексот и ќе го подобри вашето либидо“

3. Сексот ја подобрува контролата на мочниот меур кај жените

Студијата објавена во International Urogynecology Journal покажала дека сексуално активните жени имаат значително поголема веројатност да имаат силен карличен под во споредба со оние кои не биле сексуално активни.

 Силната карлица е важна за да се избегне инконтиненција.  Околу 30% од жените во одреден момент од нивниот живот ќе имаат проблем со инконтиненција. Добриот секс   е  тренинг за мускулите на карличниот под.  Оргазамот,  предизвикува контракции на тие мускули,  по што ги зајакнува.

Друг бенефит од  зајакнување на мускулите на карличниот под е   тоа  што може да го направи сексот уште попријатен

4. Сексот го намалува вашиот крвен притисок

Истражувањата сугерираат врска помеѓу сексот и понискиот крвен притисок, вели. Според  Џозеф Џ. Пинзон, доктор по медицина воедно и  извршен директор и медицински директор на Amai Wellness  сексуалниот однос конкретно (не мастурбацијата) го намалува систолниот крвен притисок.  Според него тоа е првиот  тест за в крвен притисок.

Некои мажи се загрижени дека сексот може да предизвика срцев удар, но студиите покажуваат дека тоа е исклучително ретко, особено ако редовно вежбате.  Една голема студија објавена во The American Journal of Cardiology покажава дека мажите кои имаат секс најмалку два пати неделно имаат 50 % помали шанси да умрат од срцеви заболувања во споредба со мажите кои имаат секс еднаш месечно. Во друга студија, британските истражувачи следеле 914 мажи 20 години и откриле дека со зголемување на сексуалната активност, ризикот од мозочен и срцев удар се намалува.

За жените, една голема анализа покажла дека оние кои се задоволни со својот сексуален живот имаат помала веројатност да имаат периферна артериска болест, (состојба која ги стеснува артериите и го зголемува ризикот од мозочен удар). Истражувачите веруваат дека заштитните ефекти произлегуваат од различни фактори, вклучувајќи ги:

•  пониските нивоа на стрес
•  подобрувањето на спиењето
•   посилната врска со вашиот партнер, која е поврзана со сексот.

Добриот сексуален живот е добар за вашето срце и го намалува ризикот од срцев удар . Покрај тоа што е одличен начин за подигнување на отчукувањата на срцето, сексот помага да се одржуваат нивоата на естроген и тестостерон во рамнотежа. „Кога еден од нив е низок, почнувате да добивате многу проблеми, како остеопороза, па дури и срцеви заболувања“, вели Пинзоне. Почестиот секс може да помогне.

5. Се брои како вежба „Сексот е навистина одлична форма на вежбање“, вели Пинзоне. Според него Нема да ја замени лентата за трчање, но има нешто важно. Сексот троши околу пет калории во минута, четири повеќе калории отколку гледањето телевизија и се брои како физичка активност. „Како и со вежбањето, конзистентноста помага да се максимизираат придобивките“.

 Во една студија објавена во списанието PLOS One, канадските истражувачи откриле дека мажите согоруваат 101 калории во просек за време на 24-минутна сесија, додека жените согоруваат 69 калории. „Овие резултати сугерираат дека сексуалната активност може потенцијално да се смета, понекогаш, како значајна вежба“, напишале авторите. Се разбира, колку калории всушност согорувате зависи од тоа колку долго ќе трае вашата сесија и колку е енергична. Но, дури и ако вашата забава трае само шест минути, (типичната должина на сесијата) тоа е сепак подобро отколку да не правите ништо. Најновото истражување за физичка активност открива дека зголемувањето на отчукувањата на срцето дури и за само неколку минути носи здравствени придобивки

6. Ја намалува болката

Пред да посегнете по аналгетик, обидете се да доживеете оргазам.

Оргазмот може да ја блокира болката“, вели д-р Бери Р. Тоа ослободува хормон кој помага да се подигне вашиот праг на болка. Стимулацијата без оргазам исто така може да направи трик. „Откривме дека вагиналната стимулација може да ја блокира хроничната болка во грбот и нозете, а многу жени ни кажаа дека гениталната самостимулација може да ги намали менструалните грчеви, артритичните болки, а во некои случаи дури и главоболката“, вели Комисарук.

7. Може да ја намали веројатноста за појава на карцином на простата

 Мажите кои често ејакулирале (најмалку 21 пати месечно) имале помала веројатност да заболат од карцином на простата за време на едно истражување, објавено во списанието на Американското медицинско здружение. Простатата држи дел од течноста што се ослободува при ејакулација. Една студија на Харвард на речиси 32.000 мажи покажала дека колку повеќе мажот ејакулира, толку е помал ризикот од рак. Всушност, оние кои ејакулирале повеќе од 20 пати месечно го намалиле ризикот од рак на простата за околу 20 проценти, во споредба со оние кои ејакулирале четири до седум пати месечно. Не ви треба партнер за да ја искористите оваа придобивка: сексуалниот однос, ноќната емисија и мастурбацијата беа дел од равенката. Не е јасно дека сексот бил единствената причина што била важна во таа студија. Многу фактори влијаат на ризикот од рак. Но сепак, повеќе секс нема да  наштети.

8. Помага при симптоми на менопауза Редовната сексуална активност може да помогне при совладување на физичките промени, како што се сувоста на вагината и атрофија, кои доаѓаат со менопаузата, вели Амир Мараши, гинеколог кој практикува во Бруклин, Њујорк. Сексот го стимулира протокот на крв и помага да се одржат вагиналните ткива здрави, тонирани и растегливи. Всушност, студиите покажуваат дека колку повеќе имате секс, толку поздрави ќе бидат вашите ткива.

„Секој орган на кој внесувате повеќе крв, го одржувате и го  подмладувате“, вели Мараши. „Многу пациенти доаѓаат кај мене на хормонска заместителна терапија. Пред сето тоа, јас велам: „Погрижете се да добивате редовни, постојани, добри оргазми, бидејќи тоа многу ќе помогне“

9. Го зајакнува менталното здравје Голем број на истражувања покажале дека сексуалната активност и интимноста се поврзани со пониски стапки на депресија, анксиозност и чувство на изолација, и дека редовната сексуална активност може да ја зголеми среќата и расположението.

Едно од поновите студии, објавено во 2021 година, покажало дека резултатите од анксиозноста и депресијата биле значително пониски кај оние кои биле сексуално активни за време на заклучувањето на СОВИД-19 во споредба со оние кои не биле.

10. Го намалува стресот Според Пол Хокемајер, лиценциран брачен и семеен терапевт со седиште во Њу. Јорк Сити „Една од главните придобивки од сексот, особено во акутниот стресен свет во кој живееме овие денови, е неговата способност веднаш да го стопи натрупаниот стрес“. Кога сте под стрес, вашето тело ослободува хормон наречен кортизол. Една студија од 2019 година покажа дека интимноста со партнерот, без разлика дали е сексуална или не, го намалува покаченото ниво на кортизол и кај мажите и кај жените.

Покрај тоа, кога имате секс, вашето тело ослободува коктел од хормони и невротрансмитери кои „ни помагаат да се смириме и да се чувствуваме сигурни и сигурни во светот“, објаснува Хокемајер

  За време на сексот, телото ослободува хормони како окситоцин и пролактин кои предизвикуваат пријатни и релаксирачки чувства.  Ова може да предизвика некој да се чувствува опуштено и поспано и да му олесни да заспие.

Во една студија, околу 63 проценти од учесниците изјавиле дека е полесно да се заспие по оргазмот, а 71 процент од учесниците пријавиле подобар квалитет на спиење по оргазмот. И покрај вообичаените перцепции дека мажите се тие кои се превртуваат и почнуваат да ‘рчат по сексот, немаше разлика меѓу половите во резултатите. Ако се борите со сонот, обидете се со секс наместо ноќно капаче или лекови за спиење, советува Мараши.

11. Го подобрува здравјето на мозокот Неколку студии сугерираат дека честата сексуална активност може да има корисен ефект врз мозокот, особено кај постарите возрасни лица.

Студијата од 2016 година на речиси 7.000 возрасни на возраст од 50 до 89 години покажала дека оние кои почесто имаат секс покажуваат  подобри резилтати  на тестовите за меморија.

Друга студија на возрасни на возраст од 50 и повеќе години, објавена во Архивата за сексуално однесување во 2018 година, покажала дека честата сексуална активност и поголемата емоционална блискост за време на партнерската сексуална активност се поврзани со подобри перформанси во задачите за меморија. Социјалниот психолог Џастин Лемилер, истражувач од Институтот Кинзи и водител на подкастот за секс и психологија, забележал кај  студиите на животни  дека редовната сексуална активност е поврзана со поголем раст на невроните во мозокот.

12. Го продолжува вашиот живот Никогаш не сте премногу стари за да имате секс, велат истражувачите, и тоа треба да стане редовен дел од вашата рутина може да биде алатка за продолжување на вашиот животен век. Според Blue Zones, организација која ги истражува најдолговечните култури во светот во Икарија, Грција – еден од регионите во светот каде луѓето живеат значително подолго од просекот – повеќе од 80 проценти од луѓето на возраст од 65 до 100 години имаат редовен секс, Различни студии откриле корелација помеѓу активниот сексуален живот и подолгиот живот.

На пример, една опсервациска студија на 15.269 возрасни Американци објавена во 2020 година во The Journal of Sexual Medicine покажала дека стапката на смртност е околу 50 проценти помала кај оние кои имале секс барем еднаш неделно, во споредба со оние кои ретко имале секс.

Експертите веруваат дека помалиот ризик од смрт најверојатно произлегува од сите други познати здравствени придобивки од сексот, вклучително и подобро здравје на срцето, подобрување на спиењето, помал стрес и поблиска врска со партнерот.

Томас и Мараши нагласуваат дека помош има и таа е  е достапна доколку физичките проблеми како што се еректилната дисфункција или сувоста на вагината ве спречуваат да бидете сексуално активни. „Можеби не сте толку креативни како некогаш, но сексот сепак треба да биде дел од вашиот живот“

Пробиотици, пребиотици и постбиотици. Како микробиомот влијае на нашето расположение?

„Ние, во суштина, сме екосистеми што се движат. Нашето здравје е тесно поврзано со трилиони бактерии, вируси и габи кои ја сочинуваат оваа заедница“,  Шон Спенсер, д-р, гастроентеролог и лекар-научник од Универзитетот Стенфорд.„Ние, во суштина, сме екосистеми што се движат. Нашето здравје е тесно поврзано со трилиони бактерии, вируси и габи кои ја сочинуваат оваа заедница“,  Шон Спенсер, д-р, гастроентеролог и лекар-научник од Универзитетот Стенфорд.

Пребиотиците се хранливи материи кои го поттикнуваат растот и пролиферацијата на корисни бактерии во цревата. Главните пребиотици кои влијаат позитивно на  нашиот микробиом се познати како достапни јаглехидрати за микробиоти (MACs), вообичаено наречени диететски влакна. Овие сложени јаглехидрати, кои се наоѓаат во овошјето, зеленчукот, интегралните житарки, мешунките и другата растителна храна, се спротивставуваат на процесите на деградација и апсорпција во нашето тело. Овој дигестивен отпор им овозможува да стигнат до дебелото црево сè уште недопрени, и така ќе обезбедат храна за нашите цревни бактерии.

Храна сиромашна со диететски влакна како што е храна богата со шеќер, масти и протеини, ќе доведи до разградување на овие макронутриенти и тие  ќе влезат во крвотокот пред да стигнат до дебелото црево. Како резултат на ова нашата микробна заедница пронајдена во дебелото црево ќе изгладне.

Постбиотиците се нуспроизвод на активноста на пробиотиците и пребиотиците. Тие се отпадни производи што настануваат по распаѓањето на влакната од бактериите во нашиот  микробиом. Овие нуспроизводи можат да бидат и корисни и штетни за нашето здравје. Разградувањето на влакната дава голем број  на корисни постбиотици. Меѓу нив се основните елементи како што се витамини, ензими, амино киселини и масни киселини со краток синџир (SCFAs). Еден од најпознатите SCFA е бутират, молекула со супермоќ. Бутиратот е поврзан со намален ризик од хронични болести, покажува силно антиинфламаторно (противвоспалително) својство, го поддржува здравјето на мозокот и има корисни метаболички ефекти. Спротивно на тоа, распаѓањето на месото во процесот на варење дава молекуларни нуспроизводи како холин и Л-карнитин. Овие соединенија во микробиомот, дополнително се разложуваат во триметиламин (TMA), кој последователно се апсорбира во циркулаторниот систем и се оксидира во црниот дроб за да формира триметиламин N-оксид (TMAO).

Зголемените нивоа на TMAO се поврзани со зголемен ризик од кардиоваскуларни заболувања кои се поврзани со згрутчување на крвта. Една студија спроведена на Стенфорд посочува дека воздржувањето од консумирање месо осум недели потенцијално може да ги потисне „лошите“ бактерии поврзани со производството на TMA, но сепак потребни се дополнителни истражувања за да се потврди оваа хипотеза.

Пробиотиците се храна или додатоци кои содржат живи микроорганизми наменети за одржување или подобрување на „добрите“ бактерии (нормална микрофлора) во телото.

Човечката цревна микробиота се однесува на трилиони микроби, како што се бактериите, кои живеат во човечкото црево.

Микробиомот е средината во која живеат. Повеќето микроби во телото се корисни, но тие можат да станат штетни кога не се во рамнотежа. Луѓето често ги користат двата термина микробиота и микробиом наизменично. Сепак, ова е неточно. Микробиотата се состои од широк спектар на бактерии, вируси, габи и други микроорганизми присутни во единствена средина, како што е човечкиот дигестивен тракт.

Микробиомот се однесува на целото живеалиште во телото.

Секој човек има меѓу 10 трилиони и 100 трилиони микробни клетки кои се во симбиотска врска. Некои истражувања проценуваат дека има околу 10 пати повеќе микробни клетки во телото отколку човечки клетки, додека други научници тврдат дека соодносот е поблиску до 1:1.

Оваа симбиотска врска им користи и на микробите и на нивните домаќини се додека телото е во здрава состојба.

Може да има над 1.000 различни видови на микроорганизми кои ја сочинуваат човечката микробиота. Составот на човечкиот биом може многу да варира помеѓу луѓето. Различни делови од телото се домаќини на различни микробиолошки заедници како што се усната празнина, гениталните органи, кожата, гастроинтестиналниот систем и респираторниот тракт. Составот на цревната микробиота е индивидуален и  специфичен и е под големо влијание на генетиката, растот и развојот и локацијата.

Цревната микробиота помага во низа телесни функции:

• варењето на храната и апсорпцијата на хранливи материи
• заштита од патогени микроорганизми,
• регулирање на функцијата на имунолошкиот систем
• зајакнување на биохемиските бариери на дебелото и тенкото црево
•  обезбедување на силна бариера против токсините на „лошите“ бактерии и  ограничување на воспалението

Промените во составот на микробиотите можат да влијаат на сите овие функции.

Иако има корисни бактерии во цревата, постојат и штетни бактерии кои можат да навлезат во гастроинтестиналниот тракт и да предизвикаат инфекција како што е труење со храна и други гастроинтестинални заболувања кои резултираат со дијареа и повраќање.

Нарушувањето на микробиотата со антибиотици, исто така, може да доведе до болести, вклучително и инфекции кои стануваат отпорни на антибиотици.

Истражувањата укажуваат дека постои тесна поврзаност помеѓу составот на бактериската популација и :

• астма
• аутизмот и аутистичниот спектар на нарушувања
• рак
• целијачна болест
• дијабетес
• егзема
• срцева болест
• неухранетост
• мултиплекс склероза
• дебелина
• анксиозност и депресија

Кога станува збор за промените во расположението и менталната состојба, мозокот е често пати првиот осомничен.

Бројот на лица кои доживуваат ментални нарушувања (на пример, анксиозност и депресија) значително се зголемува во последниве години. Затоа, од суштинско значење е да се бараат стратегии за превенција и третман за ментални нарушувања

Врз основа на извештаите на СЗО, има приближно 350 милиони луѓе погодени од депресија. Голем број на  истражувања покажуваат дека здравата цревна микрофлора ги пренесува мозочните сигнали и учествува во контролата на однесувањето во стабилни или стресни услови. Повеќе од 20% од пациентите со воспалителна болест на дебелото црево (IBD) имаат нарушувања на спиењето и депресивно однесување.

Докажано е дека неколку цревни микробиоти, особено Firmicutes и Bacteroidetes, влијаат на менталното здравје преку оската микробиота-црево-мозок, а дисбиозата на цревната микробиота може да биде поврзана со ментални нарушувања, како што се анксиозност, депресија и други ментални нарушувања. (Дисбиоза: нарушување на составот и/или разновидноста на микробиотата)

Од друга страна, диететските компоненти, вклучувајќи ги пробиотиците (на пример, Lactobacillus и Bifidobacterium), пребиотиците (на пр., диеталните влакна и алфа-лакталбуминот), синбиотиците, постбиотиците (на пр., масни киселини со краток синџир), млечните производи, зачини (на пр. Zanthoxylum bungeanum, куркумин и капсаицин), овошје, зеленчук, лековити билки итн, би можеле да имаат заштитни ефекти против менталните нарушувања преку зајакнување на корисните цревни микробиоти додека ги потиснуваат штетните.

Цревата и мозокот се во постојана комуникација преку оската црево-мозок, која ги вклучува нервниот систем, ендокриниот систем, метаболичкиот систем и имунолошкиот систем.

• Цревните микроби произведуваат невротрансмитери, хормони и метаболити кои можат да влијаат на нашите емоции, мисловни процеси и однесувања.
• Јадењето храна богата со пробиотици (како ферментирана храна) и пребиотици (како храна богата со влакна) може да го подобри цревниот микробиом и менталното здравје.
• Консумацијата на преработена храна негативно го менува цревниот микробиом, што доведува до негативни ефекти врз менталното здравје преку врската црево-мозок.
• Покрај диетата, и медитацијата и когнитивно-бихејвиоралната терапија позитивно влијае на оската црево-мозок  подобрувајќи го составот на цревната микробиота,

Нашиот „втор мозок“, претсавува огромна нервна мрежа вградена во цревната обвивка која се протега од хранопроводникот до ректумот, содржи многу исти структурни елементи како и мозокот  и се состои од неверојатни 200 до 600 милиони неврони.

Научниците идентификувале три клучни патишта кои ја сочинуваат врската црево-мозок:

• Патека на вагусниот нерв: Вагусниот нерв, еден од најдолгите нерви во телото, и формира директната врска помеѓу мозокот и цревата.

Започнува од мозочното стебло и се протега до стомакот, поврзувајќи се со различни органи низ својот пат. Овој нерв делува како двонасочен канал, овозможувајќи брза размена на сигнали од мозокот до цревата и обратно. Освен вагусниот нерв, комуникацијата помеѓу мозокот и цревата вклучува и ендокрини (хормонални сигнали), метаболички и имунолошки патишта. Оваа континуирана комуникација им овозможува на мозокот и цревата да бидат синхронизирани.

Сè повеќе докази покажуваат дека бактериите во цревата и нуспроизводите што ги произведуваат, влијаат на расположението, когницијата и однесувањето.

Серотонин, допамин и други невротрансмитери  се клучни во комуникацијата помеѓу нашиот мозок и цревата. Интересно е што микробиомот не само што реагира на невротрансмитерите од мозокот, туку и ги произведува истите невротрансмитери кои ги регулираат мислите и емоциите, како што се серотонин, допамин, норепинефрин и ГАБА.

Серотонин е невротрансмитер кој помага во регулирањето на спиењето и апетитот, го посредува расположението и ја инхибира болката.

Околу 95% од серотонинот се произведува во гастроинтестинален тракт, кој е обложен со сто милиони нервни клетки или неврони, па така  дигестивен систем не само што помага во варењето на храната туку е и водич на  емоциите. Функцијата на овие неврони , производството на невротрансмитери како серотонин – е под големо влијание на милијардите „добри“ бактерии кои го сочинуваат цревениот микробиом.

• Невроендокрина патека:  микробиомот може  да влијае на производството на супстанции како што е триптофан, тоа е аминокиселина која е потребена за производство на серотонин.

Цревниот микробиом игра клучна улога во регулирањето на секрецијата на хормоните од цревните клетки, особено влијаејќи на хормоните како лептин, грелин и инсулин. Овие хормони се од суштинско значење во комуникацијата со мозокот и го регулираат чувството на глад и ситост но исто така се поврзани со влијанието на учењето, меморијата и емоциите.

• Имунорегулаторен пат: специфични цревни микроби може да влијаат на функционирањето на клетките на имунолошкиот систем, вклучувајќи ги и оние мозокот. Комуникацијата помеѓу нашите црева и мозокот е заштитена со две критични бариери: цревната мукозна бариера и крвно-мозочната бариера. Овие бариери се чувари и управуваат со протокот на информации и ја одржуваат  рамнотежата во оваа деликатна мрежа. Неурамнотежениот имунолошки одговор во цревата може да ја зголеми пропустливоста на цревната обвивка – состојба која вообичаено се нарекува „пропустливо црево“. Оваа зголемена пропустливост им овозможува на супстанциите кои треба да останат во границите на дигестивниот тракт да влезат во крвотокот, па дури и да преминат во мозокот, потенцијално предизвикувајќи воспаление и придонесувајќи за појава на различни симптоми и состојби поврзани со расположението со текот на времето .

Правилната исхрана е најдобриот и најпристапниот начин за луѓето да промовираат поздрав микробиом“.

Исхраната игра клучна улога во обликувањето на составот и функционалноста на нашата цревна микробиота. Конзумирањето здрава храна поттикнува средина каде што „добрите“ микроби напредуваат, произведувајќи нуспроизводи кои имаат корист за нашето ментално здравје.

Студиите ги споредиле „традиционалните“ диети, како медитеранската исхрана и традиционалната јапонска диета, со типична „западна“ диета и покажале дека ризикот од депресија е за 25% до 35% помал кај оние кои јадат традиционална исхрана.

Научниците ја објаснуваат оваа разлика бидејќи овие традиционални диети имаат тенденција да содржат многу зеленчук, овошје, непреработени житарки и риба и морски плодови, а содржат само скромни количини на посно месо и млечни производи. Исто така, немаат преработена и рафинирана храна и шеќери, кои се основни на „западниот“ модел на исхрана. Покрај тоа, многу од овие необработени намирници се ферментирани и затоа делуваат како природни пробиотици.

„Психобиотска диета“ е поврзана со намален стрес и се фокусира на храна богата со пребиотици и пробиотици и го ограничува воспалителните продукти како што се слатки, брза храна и засладени пијалоци. Придржување кон оваа диета води до значително намалување на стресот. Пребиотската храна во оваа диета вклучува овошје, зеленчук, цели зрна и мешунки, сите богати со растворливи влакна вклучувајќи аспарагус, кромид, праз, лук, банани, артишок, корен од цикорија, мешунки како наут и леќа, јачмен, овес, ‘рж.

Масните киселини со краток синџир (SCFAs), се примарни метаболити добиени од микробиското разградување на диеталните влакна.Тие помагаат во зајакнување на крвно-мозочната бариера – критична одбрана што го штити мозокот од потенцијално штетни материи додека во исто време обезбедуваат непречен транзит на виталните хранливи материи – и покажуваат моќни антиинфламаторни својства намалувајќи ја невроинфламацијата. Исто така имаат витална улога во поддршката на когнитивното здравје.

 Пробиотската храна се состои од ферментирани производи како кефир и јогурт. Ферментираната храна содржи биоактивни материи (полифеноли, диетални влакна како пример) и здрави бактерии (пробиотици), и како метаболити создадени од овие бактерии (пост-биотици). Овие компоненти ја промовираат активноста на микробиомот стимулирајќи  ја оскатата црево-мозок или преку директно влијание за цревните бактерии,

Ферментираната храна не е безбедна кај оние со нетолеранција на хистамин или одредени дигестивни нарушувања.

Исхраната може да игра потпорна улога во управувањето со благи до умерени форми на депресија и анксиозност, надополнувајќи ги традиционалните методи на лекување и придонесувајќи за севкупната отпорност на менталното здравје.

Пробиотиците, по дефиниција, се живи микроорганизми кои, кога се земаат во соодветни количини, можат да донесат здравствени придобивки. За да се покаже дека нешто дава здравствена корист, потребни се клинички испитувања за да се покаже најпрвин дека е поефикасно од плацебо и второ , дека микробите се живи и дека можат да ја преживеат стомачната киселина.(ова го има прувенот)